به گزارش مشرق، مهندس "مصطفی میرسلیم" عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام و رئیس شورای مرکزی حزب موتلفه اسلامی، در گفتگویی با مشرق به تبیین اهمیت نوآوری و ارتباط آن با اقتصاد مقاومتی می‌پردازد.
** این روزها به مناسبت مقوله اقتصاد مقاومتی بسیار از نوآوری صحبت می‌شود. آیا ممکن است مفهوم نوآوری را تشریح فرمایید؟
- نوآوری عبارت است از مجموعه فعالیت‌های علمی مبتکرانه و خلاق برای برآوردن نیازهای جدید فردی و اجتماعی اعم از کالا و خدمت.
** فعالیت‌های نوآورانه در جمهوری اسلامی چگونه شکل گرفت؟
- با انقلاب اسلامی نوید رهایی از ستم به ایرانیان رسید و تحرک و شور و نشاطی را در کشور پدیدار ساخت که سرمنشأ بسیاری از تحولات بویژه در زمینه های سیاسی و فرهنگی و اجتماعی گردید. قانون اساسی جدید تدوین شد و به تصویب رسید؛ حزب جمهوری اسلامی تأسیس شد و مردم را برای حضور فعال و مسئولانه در صحنه سیاسی کشور آماده کرد. انتخابات کاملاً آزاد ریاست جمهوری و مجلس شورای اسلامی صورت گرفت و دولتی مردمی رشته کارها را به دست گرفت. شورای عالی انقلاب فرهنگی بسرعت ساماندهی امور فرهنگی را در دستور کار خود قرارداد تا تحولات مهمی را در ساحت فرهنگی و اجتماعی که از مطالبات اصلی رهبر فقید انقلاب اسلامی بود، ایجاد کند. با تحمیل شدن جنگ هشت ساله و فعالیت‌های مؤثر بسیج، بسیاری از نواقصی که در ارتش پس از فروپاشی نظام شاهنشاهی ظاهر شده بود جبران شد و با توجه به تحریم‌های آن دوران، ابتکارهای متعددی در زمینه فناوری به منظور تدارک و تجهیز جبهه‌ها به ثمر رسید... بدین ترتیب آنچه را انقلاب اقتضا می‌کرد و انقلابیون جستجو می‌کردند، در سالهای اول پس از پیروزی انقلاب اسلامی، با انگیزه ای که در مردم رهیده از ظلم دیرپای حکومت ستمشاهی، ظاهر شده بود تا حدود زیادی قوام گرفت.
** آیا این انگیزه پس از دوران جنگ نیز ادامه یافت؟
- همان انگیزه به صورتی اقتصادی در فعالیت‌های درخشان ابتدای دوران سازندگی پس از جنگ تحمیلی بروز کرد و بسیاری از خرابی‌های ناشی از جنگ را جبران نمود. این‌ها همه احتیاجات جدیدی بود که بنا به اقتضای انقلاب و ضرورت سازماندهی دفاع ملی و نیز اهمیت جبران خرابی‌های جنگ در کشور پیش آمده بود و برای رفع آن‌ها کالاهای جدید و خدمات نوین لازم بود؛ پس حرکتی عمومی و نو در ده سال اول پس از پیروزی انقلاب اسلامی شکل گرفت برای تأمین و تدارک و تهیه و تولید آن مجموعه از کالاها و خدمات.
** آیا آن انگیزه و حرکت توانست ادامه یابد؟
- متأسفانه آن پویایی، به همان صورت عمومی ونسبتاً جامع، ادامه نیافت!
** علت بروز پژمردگی در زمینه نوآوری و عدم تدوام فعالیت‌های نوآورانه چه بود؟
- غلبه دنیا طلبی و حرص و طمع در اواخر دوران سازندگی و کم توجهی، در عمل، به اهمیت آمایش سرزمین و نیز بی توجهی به ضرورت حفاظت محیط زیست، به علاوه ادعاهای ناهماهنگ با انقلاب و تقلاهای نامناسب دوران پس از سازندگی که بناحق به توسعه سیاسی مشهور شد و سپس اقدامات عوام پسندانه جریان انحراف و بالاخره تلاش‌های خسارت بار فتنه گران، غفلت بزرگی را نسبت به موضوع اساسی نوآوری باعث شد که بتدریج موجب تنزل رتبه جمهوری اسلامی در صحنه رقابت همه جانبه با سائر کشورهای جهان شد.
** آیا هیچ برخورد انتقادی با آن غفلت بزرگ نشد؟
- چرا! در درجه اول باید اشاره کنم به هشدارها و تذکرات مداوم و تدابیر و سیاست‌های ابلاغی رهبر انقلاب در باره: "شبیخون فرهنگی، عدالت اجتماعی، وجدان کاری و انضباط اجتماعی، انضباط اقتصادی و مالی، مبارزه با اسراف و زیاده روی، صرفه جویی، اقتدار ملی و اشتغال، عزت و افتخار حسینی، نهضت خدمت رسانی به مردم، اتحاد ملی و انسجام اسلامی، همبستگی ملی و مشارکت عمومی، نوآوری و شکوفایی، اصلاح الگوی مصرف، همت مضاعف و کار مضاعف، جهاد اقتصادی، تولید ملی و حمایت از کار و سرمایه ایرانی، حماسه سیاسی و حماسه اقتصادی، اقتصاد و فرهنگ با عزم ملی و مدیریت جهادی، اقتصاد مقاومتی، آینده نگری و تدوین چشم انداز بیست ساله و مبارزه با فساد و تباهی". این‌ها می تونست بسیار گره گشا باشد اگر منتهی به اقدام و عمل می‌شد ولی اغلب از آن‌ها فقط در همایش‌ها و سخنرانی‌ها استقبال شد و نه در برنامه های اجرایی!
** اساساً چرا باید امروز به فکر نوآوری باشیم؟
- امروز در صحنه رقابت داخلی و بین المللی و کوشش مداومی که باید، برای پیشرفت خود و اثرگذاری مثبت بر دیگران در مسیر کمال جویی معنوی و نیز تسلط بر جریانات اقتصادی کشور و جهان، به خرج داد، چاره ای جز تجهیز خود به دستاوردهای نوآورانه نداریم والا باید شاهد کم فروغ شدن انقلاب اسلامی و انزوای جمهوری اسلامی بشویم. بعلاوه و به عنوان مسلمان باید نگران عواقب مساوی بودن یا سیر نزولی رتبه دو روز پی در پی خود باشیم. پس بی توجهی به نوآوری عرفاً و شرعاً اشکال دارد.
** به لحاظ تأثیرگذاری بر زندگی فردی و اجتماعی، نوآوری چه ثمراتی دارد؟
- نوآوری ضمن جوابگویی شایسته به نیازهای متحول و متغیر با دگرگونی شرائط زمین و زمان، اعم از حقیقی و تصنعی، موجد تعمیم نوعی نشاط و غلبه فرآیند جذابیت می‌شود. این هردو محرکهای بسیار خوبی است برای رشد بهرهوری و مقابله با رکود اقتصادی و خمود اجتماعی که اکنون مبتلا بدان شده‌ایم.
** آیا فکر می‌کنید در شرائط کنونی بتوان به نوآوری در کشور حیات دوباره بخشید؟ در چه محیطی نوآوری می‌تواند شکل گیرد؟
-در جوامعی که پیشبرد امور وابسته باشد به ابراز ابتکار مردم و بسامان رساندن آن نیز در دست آن‌ها (به عنوان بخش خصوصی) باشد و مردم بدانند که امروز و آینده معیشتشان وابسته به خلاقیت و کوشش خودشان است، کوششی که هم از بازده کمّی برخوردار است و هم مزیت کیفی دارد. البته این انگیزه و ابتکار، با سیطره عمومی دولت، به طور طبیعی شکل نمی‌گیرد یا تشویق نمی‌شود.
** آیا ممکن است با ذکر مثالی این نکته را قدری روشن فرمایید؟
- مثلاً در تفکر زندگی بدون التهاب کارمندی به مفهوم حقوق بگیری رسمی، بدون مواجهه با هیچ خطر یا تهدید و نیز در روش توزیع همگانی یارانه نقدی بدون استناد به کمترین پشتوانه تلاش و تولید، نمونه های بارز آن را می‌بینیم؛ در افراد جامعه همواره باید دل نگرانی ای وجود داشته باشد و همگی تلاش نوآورانه را جدی بگیرند و بویژه از آسیب‌های غفلت و ناشی گری و ناپختگی خود را در امان نگهدارند.
** نوآوری در چه زمینه‌هایی مطرح می‌شود؟
- در هر زمینه ای که منتهی شود به تولید کالاها و ارائه خدمات مورد نیاز مردم و حتی مطرح کردن شیوه ای جدید از سازماندهی یا مدیریت و حکمرانی و اصلاح نواقص و رفع عیوب و بهبود فرآیندها، در بخش‌ها و مناطق مختلف کشور. بنابراین چیز قابل اعتنائی از زندگی فردی و جمعی نمی‌ماند که هدف نوآوری قرارنگیرد. این اندیشه باید حکمفرما شود که در همه موارد و همیشه می‌توان، با حفظ اصول، برای مسائل مبتلابه فردی و اجتماعی راه حل بهتر و مناسب‌تری پیدا کرد و هیچ گاه این کوشش را نباید متوقف کرد و حتی هر نوع ایستائی را مترادف با نوعی زیان و سقوط و اضمحلال دانست.
** با این تعریف، نوآوری خدمت بزرگی به اقتصاد مقاومتی می‌تواند بکند. لطفاً بفرمایید تحقق نوآوری با این گستردگی و اهمیت چه الزاماتی دارد؟
- توجه و اهتمام به دانش بنیانی ذاتی، پژوهش محوری دائمی، آینده نگری کمال جویانه، واقع گرایی عملیاتی، از لحاظ مزیت‌هایی که در بخش‌ها و مناطق مختلف وجود دارد و قابلیت‌هایی که ممکن است بالفعل شود و استعدادهایی که می‌تواند شکوفا گردد (شایسته سالاری) از الزامات اولیه نوآوری است. بدون آن‌ها نوآوری در حدّ شعار و حرّافی می‌ماند و اثربخش نمی‌شود.
** برای عملیاتی کردن عمومی بینش نوآورانه، چه راهی را باید برگزینیم و چگونه؟
- در راهی که هرچه زودتر باید انتخاب شود قطعاً باید مواردی را در مدّ نظر قرارداد:
الف) بدون فراموش کردن اولویت بندی سیاست‌ها، اهمیت دادن به ترکیب بهینه آن‌ها.
ب) هماهنگی مدیریتی و پرهیز از چندگانگی درباره تصمیم گیری اجرائی نسبت به ابعاد مختلف نوآوری.
ج) آموزش نیروی انسانی با هدف فتح قله های علم و پرهیز از مهلکه مدرک گرایی.
د) تولید دانش و خلق فناوری و تسهیل آن با تشکیل هسته های علمی در صنعت و کشاورزی و خدمات و نیز هسته های راهبردی و کاربردی در دانشگاه‌ها و بویژه مراقبت از هسته‌هایی که در دوران تحریم‌ها در کشور شکل گرفته و دستاوردهای موفقی داشته است.
هـ) انتقال دانش و فناوری و ترویج و بکارگیری تخصصی آن در تمام معاملات اقتصادی که برای ابتیاع کالا و خدمت منجر به عقد قرارداد با طرفهای خارجی می‌شود و جلوگیری از تبدیل شدن ایران عزیز به بازار مصرف آن‌ها.
و) در اختیار متقاضیان گذاردن اطلاعات راجع به مزیت‌ها و قابلیت‌ها و استعدادها در بخش‌ها و مناطق مختلف کشور.
ز) تشویق کارکرد تولید کالا، خدمات و فرآیندهای جدید و اختصاص یارانه به آن‌ها.
امیدوارم هرچه زودتر در این راه نه چندان آسان، گام برداریم و بخصوص همگی دستگاه اجرایی دولت را صمیمانه برای عملیاتی کردن آن‌ها یاری دهیم.
از فرصتی که در اختیارمان گذاردید متشکریم.
